II Poznaj okolice Słonej Góry

Ciekawe miejsca na trasie:
- punkt widokowy przy cmentarzu nr 178
- punkt widokowy na Słonej Górze przy cmentarzu nr 176,
- punkt widokowy na granicy wsi Piotrkowice i Łowczówek,
- cmentarze wojenne z I wojny światowej nr 178, 177, 175 i 176,
- krzyż na rozstaju dróg na granicy gmin Pleśna i Tuchów.
- Słona Góra (403mnpm) - zwana też dawniej "Górskim", to tak naprawdę szczyt o dwóch wierzchołkach (niższy wierzchołek o wysokości 376mnpm), którego nazwa pochodzi od lokalnych złóż soli, eksploatowanych w pobliżu w XIV i XV w. Według niektórych źródeł, jeszcze po II wojnie światowej płytko położone złoża soli były jeszcze wykorzystywane w celach domowych przez tutejszych mieszkańców.

Ze szczytem związane jest kilka ciekawostek, o których tu tylko nadmienimy:
- w połowie lipca 1889 na stokach Słonej Góry miało miejsce tragiczne i nie do końca do dziś wyjaśnione wydarzenie. Na stosie pod lasem w Porębie Radlnej spłonęła wówczas 28-letnia kobieta z Łowczówka,
- podczas I wojny światowej zatrzymała się tutaj linia frontu. W maju 1915 roku wojska austriackie szturmowały rosyjskie umocnienia na stokach wzgórza, ostatecznie przełamując obronę. O zaciętych walkach w tym rejonie dziś przypominają nam cmentarze wojenne i niezasypane linie okopów,
- przed II wojną światową w lesie przy drodze wojewódzkiej z Tarnowa do Tuchowa znajdował się dworek myśliwski należący do rodu książąt Sanguszków,
- w latach 1940 - 44 na szczycie wzgórza Niemcy wybudowali stalową wieżę i baraki, lokując tu jednostkę Wermacht Luft. Miejsce otoczone drutem kolczastym stanowiło punk obserwacyjny i sygnalizacyjny dla lotnictwa,
- we wrześniu 1977 roku w tutejszym lesie mieszkaniec Piotrkowic znalazł największego wówczas grzyba na świecie. Szmaciak gałęziasty ważył ponad 15 kilogramów i został wpisany do Księgi Rekordów Guinessa. Przez kilka lat przy drodze wojewódzkiej z Tarnowa do Tuchowa znajdowała się makieta znalezionego grzyba. Atrakcja cieszyła się dużą popularnością, o czym niech świadczy chociażby nieoficjalna, żywa w regionie nazwa tego miejsca - "Pod Grzybem".

Dystans: około 11 km,
Czas przejścia: około 3 - 4 godziny,
Zbliżona suma podejść: 250m.

Link do mapki w oryginalnej rozdzielczości

 
Miejscem startu i zakończenia trasy na Słoną Górę jest parking przy stadionie LKS "Pogórze" Pleśna w miejscowości Łowczówek. Warto w tym miejscu dodać, że po drugiej stronie drogi remontowany jest ośrodek wypoczynkowy "Relaks", który otrzyma nowe życie już w przyszłym roku. Spod parkingu udajemy się drogą asfaltową (1) w kierunku wsi Woźniczna, trzymając się rzeki Biała Tarnowska. Po krótkim podejściu przez lasek (2) wychodzimy na odkryty teren (3), mijając po prawej stronie stalową kładkę na rzece (4), łączącą wsie Łowczówek i Woźniczna. Po 1,3km spaceru docieramy do skrzyżowania dróg z charakterystyczną, drewnianą wiatą przystankową z lewej strony (5). W tym miejscu należy skręcić w prawo, w lekko wznoszącą się drogę asfaltową poprzedzoną znakiem "ślepa uliczka" (6). Podchodząc zachodnim stokiem Słonej Góry, cały czas trzymamy się głównej drogi asfaltowej, nie zbaczając w lewo lub w prawo (7). 

Po przejściu 1,1 km od wspomnianego wyżej skrzyżowania, docieramy do leśnej ścieżki po lewej stronie. Charakterystyczne dla tego miejsca są: znajdujący się z prawej strony drewniany, żółty budynek mieszkalny (8) oraz znajdujący się przy ścieżce słup elektryczny z pomalowanym na niebiesko prostokątem (9). Od tej chwili nasza wędrówka przez dłuższy czas przebiegać będzie leśnymi drogami w Woźnicznej.

Wąska ścieżka w brzozowym lesie szybko łączy się z leśną drogą (10). Tu należy skręcić w lewo, by po przejściu kilkudziesięciu metrów dotrzeć do pierwszego z wojennych cmentarzy uwzględnionych w tym przewodniku. W pobliżu cmentarza nr 178 odnajdziemy wyjście z lasu z widokiem (11) na wsie Woźniczna i Rzuchowa.

Wybudowany na planie koła cmentarz (12) jest miejscem spoczynku 128 żołnierzy walczących podczas bitwy gorlickiej: 116 rosyjskich i 12 pochodzących z armii austro-węgierskiej. Polegli, to w przeważającej mierze obrońcy wzgórza w dniu 5 maja 1915r. Centralne miejsce obiektu stanowi otoczony murkiem kurhan z krzyżem łacińskim. Kopiec kryje cztery zbiorowe mogiły.

Stojąc twarzą do cmentarza, po prawej stronie zobaczymy szeroką drogę odchodzącą wgłąb lasu (13). Na jednym z buków po prawej zauważymy charakterystyczne oznakowanie szlaku do kolejnego miejsca pamięci - cmentarza nr 177 - biały trójkąt skierowany przeciwprostokątną  ku dołowi. Z początku warto trzymać się zasypanej liśćmi szerokiej drogi, która doprowadzi nas do rozwidlenia. Tu skręcimy w lewo, w kierunku przecinki w młodym lasku (14). Obserwując oznakowania na drzewach, trzymamy się głównego traktu, który wyznaczają wyraźne ślady po kołach pojazdów (15)(16). Dochodząc do jednego z leśnych skrzyżowań dróg, odbijamy w lewo (17), skąd dotrzemy szybko na granicę wsi Woźniczna i Piotrkowice, która przebiega wzdłuż drogi asfaltowej na Tarnów. Nie wychodzimy jednak z lasu. Na jednym z drzew dostrzegamy drogowskaz na cmentarz (18).

Cmentarz wojenny nr 177 (19) to dzieło architekta Heinricha Scholza. W 1915 roku na niezalesionym terenie pochowano tu poległych w walce o linię frontu na stokach Słonej Góry: 64 żołnierzy austro-węgierskich (wielu strzelców tyrolskich) i 60 rosyjskich. Potyczka miała miejsce na początku maja 1915 roku. Na cmentarzu o powierzchni nieco ponad 1000 metrów kwadratowych uwagę przykuwa sześciometrowy słup kamienny zwieńczony krzyżem i opatrzony datami 1914 1915.

Spacer kontynuujemy lasem. Tuż za cmentarzem dostrzegamy dwie drogi (20), z których jedna odchodzi w dół. Nas interesuje jednak ubity trakt po prawej, który zaprowadzi nas do szlabanu i wyjścia z lasu (21). W tym miejscu należy podkreślić, że w pobliżu znajduje się kolejny z cmentarzy z okresu Wielkiej Wojny, jednak położony poza terenem gminy Pleśna. Z uwagi na krótki odcinek dzielący oba miejsca, zachęcamy wędrujących do przedłużenia wycieczki. Wszyscy zainteresowani w tym momencie powinni zostać w lesie. Stojąc przy szlabanie dostrzegamy szeroką drogę oraz ścieżkę leśną odbijającą na prawo (22). Ten niepozorny trakt zawiedzie nad do czerwonego szlaku, gdzie po skręceniu w prawo (23) szybko znajdziemy się przed bramą cmentarza wojennego nr 175 w Porębie Radlnej na wierzchołku Słonej Góry (24).

Cmentarz o numerze 175 słynie z centralnego zakończonego gontowym daszkiem drewnianego krzyża z rzeźbą Chrystusa (replika). Zaprojektowany przez Heinricha Scholza uznawany jest za jedną z unikatowych nekropolii okresu Wielkiej Wojny, przez co włączoną do Szlaku cmentarzy wojskowych I wojny światowej. W 11 grobach zbiorowych i 15 pojedynczych spoczywa 37 żołnierzy austro-węgierskich i 37 rosyjskich, którzy odnieśli śmiertelne rany podczas walk dnia 5 maja 1915 r. Znane są nazwiska 32 poległych. W 2001 roku miał miejsce gruntowny remont cmentarza.

Opuszczamy miejsce pamięci, mijając z lewej strony "Dom na Słonej Górze", tj. tutejszy dom weselny. Przy drodze asfaltowej od teraz trzymamy się żółtych znaków turystycznych (25), które widnieją wzdłuż głównej drogi do Pleśnej. Spacerujemy na granicy lasu, lekko skręcając w prawo (26). W tym miejscu dostrzeżemy oryginalny, austriacki betonowy drogowskaz z tablicą informującą o cmentarzach 176 i 177. Po krótkim podejściu po lewej stronie odsłoni się nam rozległa panorama (27) na Wał, Kopaliny, Pasmo Brzanki oraz szczyty Beskidu Niskiego. W dogodnych warunkach atmosferycznych z tego miejsca można zauważyć także pasmo Tatr Wysokich.

Kilkadziesiąt metrów dalej, po prawej stronie na granicy lasu znajduje się niewielki cmentarz wojenny o numerze 176 (28). Otoczony stalowym ogrodzeniem stał się miejscem wiecznego spoczynku dla szesnastu znanych z imienia i nazwiska żołnierzy austro-węgierskich. Centralnym miejscem nekropolii jest metalowy krzyż na betonowym cokole (większy, lecz bliźniaczo podobny do szesnastu nagrobków pojedynczych), który otaczają dwa ponadstuletnie dęby.

Asfaltowa droga zaprowadzi nas na rozległy teren z rozstajem dróg (29), z których jedna - w prawo - wiedzie do Pleśnej, natomiast kolejna - prosto - wyznacza granicę między gminami Pleśna i Tuchów. W tym miejscu opuszczamy żółty szlak i kierujemy się na południe, tj. na wprost. Po przejściu 300m dochodzimy do kolejnego rozwidlenia, obok którego postawiono krzyż (30) - miejsce modlitwy mieszkańców w okresie maja. Nie zbaczamy z obranego kierunku - wciąż udajemy się na południe, tym razem już polną drogą (31), która towarzyszyć nam będzie przez dłuższy czas. Niewątpliwym atutem tego odcinka jest roztaczająca się przed oczami panorama (32)(33) - od wschodu na dolinę rzeki Biała, Pasmo Brzanki, od południa na las na wzgórzu Kopaliny i Wał w Lichwinie, od zachodu na Pleśną oraz pobliskie wzgórza. Ostatni fragment tej drogi wyłożony jest asfaltem i prowadzi do skrzyżowania, na którym skręcamy w prawo przy tabliczce z nazwą miejscowości Łowczówek (34). Stąd do parkingu przy stadionie w Łowczówku zostało nam do pokonania 1,7km główną drogą do Pleśnej (35).

Opracowanie trasy: Małgorzata Hajduga, Sebastian Smoleń
Zdjęcia i opis: Sebastian Smoleń